Rozwój parafii                
      w latach od 1865 do 1945 r.
W drugiej połowie XIX wieku w całym Królestwie Polskim przeprowadzono wiele redukcji
i reorganizacji sieci administracyjnej, także kościelnej. W Diecezji Lubelskiej w 1867
roku również doszło do redukcji i z 14 dekanatów utworzono 10, w tym kilka nowych. Oprócz
nowo powstałych dekanatów w Puławach, Janowie Lubelskim i Tomaszowie Lubelskim powstaje
również dekanat w Biłgoraju. Dekanat ten składał się z 9 parafii: Biłgoraj, Górecko, Huta
Krzeszowska, Józefów Ordynacki, Krzeszów, Łukowa, Potok Ordynacki, Puszcza Solska i
Tarnogród.
Najprawdopodobniej wraz z powstaniem dekanatu biłgorajskiego zmianom uległy granice parafii. Albowiem spis miejscowości należących do parafii z 1870 roku wymienia: Biłgoraj, Dyle, Gromadę, Różnówkę, Swiobodę, Kajetanówkę, Ignatówkę, Bojary, Wolę Małą i Dużą, a także Majdan Gromadzki. Rok później obszar parafii ponownie uległ zmianie, gdyż do parafii zostały dołączone kolejne miejscowości: Edwardówka, Cyncynopol, Rapy Dylańskie, Rapy Bojarskie i Zacisze. Na przestrzeni kolejnych lat granice parafii nie uległy większym zmianom. Jedynie w międzyczasie przyłączono do parafii wioskę Żembrów. W 1883 roku jest ona wymieniona w spisie miejscowości należących do parafii.
W roku 1865 ukazem carskim cały majątek kościołów został zabrany. Mocą tego ukazu
proboszczowie nie mogli posiadać więcej niż sześć mórg, wliczając w to grunty zajęte przez
budynki parafialne i kościół. 27 VI 1866 roku zabrano parafii 27 mórg i 135 prętów ziemi,
która znajdowała się w trzech działkach. Natomiast między rokiem 1878 - 80
odebrano parafii dom kościelny i zamieniono go na przytułek dla starców.
W 1903 roku staraniem nowo mianowanego proboszcza ks. Czesława Koziołkiewicza zauważa się
duży rozwój aktywności parafii w dziedzinie pogłębiania życia religijnego wspólnoty
parafialnej. W trudnych dla kraju i parafian latach był inicjatorem wielu akcji
charytatywnych. W 1926 roku odbyła się kanoniczna erekcja Zgromadzenia Trzeciego Zakonu
Świętego Franciszka przy parafii Biłgoraj. Dyrektorem został ksiądz proboszcz Czesław
Koziołkiewicz. W dniu erekcji zgromadzenie liczyło 23 członków. Zgromadzenie organizowało
zebranie raz w miesiącu. Członkowie tego zgromadzenia zajmowali się działalnością
charytatywną oraz nauczaniem dzieci zasad wiary i katechizmu. Uczestniczyli oni co roku w
rekolekcjach organizowanych dla tercjarzy w Radecznicy. Co pewien okres odbywała się
wizytacja generalna gminy, przeprowadzona przez Ojca gwardiana bernardynów. W roku 1928
dokonano poświecenia chorągwi tercjarskiej, którą zakupiono ze składek członków. W
miesięcznych naukach głoszonych do członków gminy dyrektor ks. Koziołkiewicz zachęcał do:
prenumeraty czasopism katolickich, wspierania modlitewnego i materialnego misji katolickich. Kładł duży nacisk na urobienie duchowe członków gminy zachęcając ich do częstej spowiedzi i Komunii św. Oprócz tego zachęcał do uczestnictwa w nabożeństwach majowych, czerwcowych, październikowych oraz do udziału w pielgrzymkach.
W tych samych latach w parafii powstaje Stowarzyszenie Żywego Różańca. Członkowie tego
stowarzyszenia byli zorganizowani w następujący sposób: mężczyźni, matki, kawalerowie i
panny; zostali oni podzieleni na grupy po 15 osób w każdym kółku. Na czele każdego kółka
stali: dla mężczyzn - zelator, dla kobiet - zelatorka. Ich zadaniem było czuwanie nad
stanem duchowym i moralnym kółka. Uroczyste zebrania odbywały się w kościele raz w
miesiącu. Treścią tych zebrań były nauki katechizmowe, nauki o różańcu i zachęty do
akcji katolickiej. W 1931 roku Stowarzyszenie liczyło 80 kółek Żywego Różańca a należało
do nich 1260 osób.
W latach 1931 - 1939 swoim działaniem na terenie parafii odznaczyło się Towarzystwo
Miłosierdzia Chrześcijańskiego Imienia Świętego Wincentego a' Paulo. Samej genezy powstania
Towarzystwa należy szukać w trudnej sytuacji gospodarczej panującej w latach trzydziestych,
szerzącej się nędzy u wielu rodzin i podejmowanych wówczas próbach załagodzenia temu
stanowi rzeczy. Episkopat jak również Akcja Katolicka wydały odezwy i apele, aby wedle
swoich możliwości pomagać ludziom ubogim i zapobiegać dalszemu upadkowi kraju. W parafii
biłgorajskiej zebranie założycielskie tego Towarzystwa odbyło się 25 IX 1931 roku.
Inicjatorem powstania Towarzystwa był ksiądz proboszcz Czesław Koziołkiewicz. Ustalono
również, że magazynowanie darów będzie odbywać się w domu parafialnym oraz podjęto decyzję
o zorganizowaniu kuchni dla najbiedniejszych. 26 IX 1931 roku powołano do życia sekcję
propagandową i informacyjną. Na początku swojej działalności Towarzystwo liczyło 80
członków. Ustalono, że w kościele zostanie wystawiona puszka przeznaczona na ofiary dla
biednych. W grudniu 1931 roku uchwalono, że na święta Bożego Narodzenia najbiedniejsze
rodziny otrzymają cukier i kwity opłatowe. Od grudnia 1931 roku do 15 V 1932 roku z pomocy
Towarzystwa skorzystały 104 rodziny. Rozdano 628 kg mąki, 66 kg słoniny, 33 kg cukru i
150 m3 drzewa. Ponadto od stycznia do maja 1932 roku około 10 osób codziennie korzystało
z obiadów ufundowanych przez Towarzystwo. 15 I 1933 roku, na zebraniu członków, proboszcz
wygłosił referat, w którym położył duży nacisk na praktyczne możliwości przychodzenia
biednym z pomocą, poprzez gromadzenie zbytecznych ubrań, bielizny i żywności. Sprawozdanie
z działalności Towarzystwa za okres od 1918 - do stycznia 1933 roku wykazało, że
działalność z powodu ciężkiej sytuacji ludności musiała się skupić na dożywianiu ubogich.
W tym okresie udzielono świadczeń na sumę 2020 złotych. Na zebraniu 2 II 1936 roku
zapadła decyzja o utworzeniu specjalnej sekcji, która docierałaby do najbardziej
potrzebujących, a także postanowiono otoczyć większą opieką te dzieci, które nie
uczęszczaja do szkoły z powodu braku butów i palt. Zapadła również decyzja o wynajdywaniu
pracy dla bezrobotnych.
Oprócz wyżej wymienionych organizacji na terenie parafii w latach 1903 - 1938 działają
jeszcze inne organizacje, o których są jedynie wzmianki. W parafii bardzo prężnie działa
Stowarzyszenie Miłosierdzia Chrześcijańskiego "Caritas", Sodalicja Mariańska dziewcząt i
chłopców przy kościele rektoralnym, Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary oraz parafialny
oddział Akcji Katolickiej, w skład którego wchodziły: Katolickie Stowarzyszenie Mężów,
Kobiet i Młodzieży Żeńskiej. Członkowie wszystkich organizacji religijnych działających
na terenie parafii prowadzili głębokie życie religijne. Korzystali z biblioteki parafialnej
oraz prowadzili prenumeratę wielu pism katolickich.
W roku 1907 do parafii biłgorajskiej zostały przyłączone nowe miejscowości: Korytków Duży,
który został odłączony od parafii Goraj oraz Hedwiżyn, odłączony od parafii Górecko.
Dwanaście lat później w 1919 roku do parafii przyłączono kolejne wioski: Andrzejówkę i
Wolaniny odłaczone od parafii Puszcza Solska, a także Ratwicę odłączono od parafii Górecko.
W roku 1923 w granicach parafii były: miasto Biłgoraj oraz wioski: Andrzejówka, Bojary,
Cencynopol, Edwardówka, Gromada, Hedwiżyn, Ignatówka, Kajetanówka, Kociołki, Korytków Duży,
Majdan Gromadzki, Rapy Bojarskie, Rapy Dylańskie, Różnówka, Ratwica, Wola Mała i Duża oraz
Wolaniny.
Dane o stanie ludnościowym w parafii z roku 1919 wskazują na bardzo duży spadek ludności.
Przyczyny takiego stanu rzeczy należy doszukiwać się w działaniach wojennych pierwszej
wojny światowej, jak w ogólnym upadku miasta w tym okresie. Ogólna liczba mieszkańców
Biłgoraja w 1921 roku sięgała zaledwie 5603 osoby, natomiast w roku 1913 miasto liczyło
11 tysięcy osób. Lata następne to gwałtowny wzrost liczby mieszkańców miasta. W roku 1939
miasto liczyło 3175 katolików.
Jeszcze w tym samym roku, po wybuchu drugiej wojny światowej miasto poniosło duże straty
w ludziach. 11 IX 1939 r. miasto zostaje spalone - a co za tym idzie - parafianie tracą
swój kościół.
Straty są jeszcze bardziej znaczne po utracie w 1940 roku ks. Józefa Chmielewskiego i
ks. Jana Samoleja, rektora kościoła św. Jerzego, którzy wraz z grupą inteligencji zostali
aresztowani przez gestapo, a później wywiezieni do obozu w Dachau. W początkowym okresie
okupacji nabożeństwa i posługi religijne odbywały się w kościółku p. w. Św. Jerzego.
Jednakże w 1941 roku, z inspiracji nacjonalistów i faszystów ukraińskich, świątynia ta z
polecenia kreishauptmanna została odebrana katolikom i przemianowano ją na cerkiew
prawosławną. Wówczas nabożeństwa były odprawiane, po usunięciu gruzów, w ruinach
spalonego kościoła parafialnego, który wysiłkiem księdza proboszcza Czesława Koziołkiewicza
i wiernych w latach 1942 - 1944 pokryty został dachem. Pomimo stosowanych prze Niemców
represji, Kościół Rzymskokatolicki odegrał, podobnie jak w całym okupowanym kraju, tak i
w parafii biłgorajskiej, bardzo dużą rolę w walce o narodowe przetrwanie. Na obszarze GG
stanowił on instytucję publiczną legalnie działającą, dysponującą własną organizacją i,
co najważniejsze, patriotycznym duchowieństwem.
|
|